Στα ταραγμένα Βαλκάνια των αρχών του 20ου αιώνα, η Μακεδονία είναι πεδίο έντονων κοινωνικών και εθνικών ανταγωνισμών. Η οθωμανική αυτοκρατορία καταρρέει και οι εθνότητες που την αποτελούν προσπαθούν είτε να αυτονομηθούν είτε να ενταχθούν στα αντίστοιχα εθνικά κράτη τα οποία προσπαθούν να αυξήσουν τα εδάφη τους. Για πρώτη φορά, όμως, κάνουν την εμφάνισή τους διεθνιστικές ιδέες που θέλουν να μεταφέρουν τον ανταγωνισμό από το εθνικό επίπεδο στο ταξικό. Ο πόλεμος είναι σκληρός και στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, τη Θεσσαλονίκη, η παρουσία της Εβραϊκής κοινότητας έδωσε σε αυτή τη μάχη ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Στο πρώτο κείμενο του Σουκρού Ιλιτζάκ - Ο ΕΒΡΑΪΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ- αναλύεται ο ρόλος των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, της πολυπληθέστερης εθνότητας της πόλης εκείνη την εποχή. Από τη μια είναι οι πλούσιοι Εβραίοι έμποροι και τραπεζίτες, που ελέγχουν την οικονομία όλης της περιοχής και από την άλλη η μεγάλη μάζα των εξαθλιωμένων εβραίων εργατών, που μερικοί περιμένουν τη βοήθεια της θρησκευτικής τους κοινότητας και άλλοι οργανώνονται στη σοσιαλιστική Φεντερασιόν. Διαφαίνεται, ακόμη, η σχέση μεταξύ σοσιαλισμού και σιωνισμού, η οικονομική και κοινωνική δομή της πόλης, οι πολιτικές αντιπαλότητες με την επανάσταση των Νεότουρκων και τελικά η σύγκρουση μεταξύ του ελληνικού εθνικισμού και του εβραϊκού σοσιαλισμού.
Το δεύτερο κείμενο της Μαρίνας Αγγελοπούλου -ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΕΡΒΙΤΟΡΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟ 1908- δίνει ένα συγκεκριμένο παράδειγμα αυτού του πολύπλευρου ανταγωνισμού. Οι ιδέες προπαγανδίζονται, κυρίως, στους χώρους εργασίας και διασκέδασης. Στη Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ού αιώνα, οι Εβραίοι σοσιαλιστές υπερισχύουν στους πρώτους και για αυτό οι Έλληνες που έχουν την αριθμητική υπεροχή στο δεύτερο χώρο προσπαθούν να τον ελέγξουν εξολοκλήρου. Η απεργία των ελλήνων σερβιτόρων δίνει το στίγμα της εποχής. Για κάποιους είναι πιο σημαντική η εθνική τους ταυτότητα από την ταξική τους θέση. Η κινητοποίηση τους φέρνει αντιμέτωπους με το βουλγαρικό εθνικισμό, τον εβραϊκό σοσιαλισμό και την επαναστατική κυβέρνηση των Νεότουρκων. Στην πολυεθνική και Βιομηχανική Θεσσαλονίκη μόνο ο νικητής θα γράψει την ιστορία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα:
1. Σουκρού Ιλιτζάκ:
ΕΒΡΑΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ
ΕΒΡΑΙΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ
ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΟΙ ΑΠΕΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΔΟΥ
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΦΕΝΤΕΡΑΣΙΟΝ
Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΦΕΝΤΕΡΑΣΙΟΝ
ΟΙ ΕΒΡΑΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΑΛΗ
Η ΦΕΝΤΕΡΑΣΙΟΝ ΚΑΙ Η ΕΒΡΑΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
Η ΑΠΟΣΥΡΣΗ ΤΟΥ ΣΕΡΒΙΚΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΑΒΡΑΑΜ ΜΠΕΝΑΡΟΓΙΑ: ΕΝΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΣ ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΣ;
ΓΙΑΤΙ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ;
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
ΠΗΓΕΣ
2. Μαρίνα Αγγελοπούλου:
ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΕΡΒΙΤΟΡΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟ 1908
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΤΑ 1908
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΣΕΡΒΙΤΟΡΩΝ
ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΕΡΒΙΤΟΡΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΕΤΕΙ
Α. ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΒΗ
Β. Η ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΗΣ 28ΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
Γ. ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΤΗΣ 3ΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ
Η ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ ΤΗΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ
