Το κείμενο που δημοσιεύουμε σήμερα με τον τίτλο «Θεός και Κράτος» είναι στην πραγματικότητα απόσπασμα γράμματος ή έκθεσης. Συνταγμένο όπως και τα περισσότερα γραφτά του Μπακούνιν, έχει το ίδιο τεχνικό μειονέκτημα, την έλλειψη αναλογιών· άλλωστε διακόπτεται ξαφνικά: όλες οι έρευνές μας για να βρούμε το τέλος του χειρογράφου αποδείχτηκαν μάταιες. Πάντως οι αναγνώστες του «Θεός και Κράτος» δεν θα κρίνουν ασφαλώς περιττή τη δημοσίευσή του, οσοδήποτε ατελές κι αν είναι. Τα διάφορα ζητήματα φαίνεται να εξετάζονται με μοναδική διαύγεια και ζωτικότητα επιχειρηματολογίας. Απευθυνόμενος δικαιολογημένα στους καλόπιστους αντιπάλους, ο Μπακούνιν αποδεικνύει το παράλογο της πίστης τους στη θεία εξουσία, το θεμέλιο όλων των κοσμικών εξουσιών· αποδεικνύει την καθαρά ανθρώπινη καταγωγή όλων των κυβερνήσεων· τέλος, δίχως να σταθεί καθόλου στις ρίζες του Κράτους που ήδη έχουν καταδικαστεί από το κοινό αίσθημα, όπως η φυσική ανωτερότητα, η βία, η αριστοκρατική καταγωγή και η περιουσία, ανασκευάζει τη θεωρία που θα ανέθετε στην επιστήμη τη διακυβέρνηση των κοινωνιών. (Απόσπασμα από τον πρόλογο της έκδοσης)
Μετάφραση: ΜΙΧΑΗΛ ΘΕΜΗΣ
